“Боотурдар көлүөнэлэрэ” бырайыак чэрчитинэн, чэпчэки атлетика Федерацията, өрөспүүбүлүкэ күүстээх сүүрүктэрэ, номоххо киирбит аҕам саастаах быһыйдара төгүрүк остуол тула мустан кэпсэттилэр. Төгүрүк остуол тула олорон кэпсэтиилэри Манчаары аатынан саха төрүт күрэс көрүҥнэригэр Киин дириэктэрэ, Ил Түмэн депутата Геннадий Васильев уонна “Сахаада-спорт” Ассоциация президенэ Александр Ким-Кимэн салайан ыыттылар.
Александр Ким-Кимэн киирии тылыгар спорт национальнай көрүҥнэрэ аҥардас күрэхтэһиилэр эрэ буолбатахтарын, ону ааһан өйгө-санааҕа дьайар, иитэр-өйдөтөр, төрөөбүт сиргэ тапталы иҥэрэр суолталаахтарын эттэ, Саха сирин күүстээх быһыйа Афанасий Егорович Алексеев “Урожай” ДСО-гар бэрэссэдээтэллиир кэмигэр Манчаары спартакиадаларын 1968 сыллаахха аан бастаан көҕүлээн, тэрийэн ыыппытын бэлиэтээтэ. Сүүрүү көрүҥэ Манчаары спартакиадатыгар Манчаары II спартакиадатыгар 1969 с. киллэриллибитин, Афанасий Илларионов чөмпүйүөннээбитин, саха төрүт күрэһин көрүҥнэригэр болҕомто күүһүрэн иһэрин, аан дойду таһымыгар тахсыбыттарын, “Боотурдар көлүөнэлэрэ” бырайыак Манчаары оонньууларын геройдарыгар эргилиннэрэр, санатар сыалыгар-соругар тохтоото.
Баһылай Манчаары аатынан төрүт күрэс көрүҥнэрин Киин дириэктэрэ, Ил түмэн депутата Геннадий Васильев Манчаары оонньуулара түөрт сыл күүтүүлээх Саха Олимпиадатынан буоларын, быйыл Тааттаҕа буолар оонньууларга өрөспүүбүлүкэ бары улуустара, оройуоннара кэлэллэрин, 1732 күрэсчиттэр кытталларын, күрэхтэһиилэр ыытыллар тутуулара түмүктэнэн эрэллэрин, Госдума депутаттара ыалдьыттыахтаахтарын, төрүт күрэс көрүҥнэригэр Саха сиригэр эрэ анал Киин баарын, сокуоннар ылыллыбыттарын, төрүт күрэс көрүҥнэринэн дьарыктаныахтарын баҕалаахтар уонна дьарыктанааччылар ахсааннара сыллата эбиллэн элбээн иһэллэрин, бу Манчаары оонньууларыгар сэҥээрии кэҥээбитин, күрэсчиттэртэн үрдүк көрдөрүүлэр күүтүллэллэрин тустарынан эттэ.
Биллиилээх сүүрүк-быһый, уһун сиргэ сүүрүүлэр рекордсмена, Манчаары спартакиадатын чөмпүйүөнэ, тренер, учуутал, “Аҕа дойдуга үтүөлэрин иһин” уордьан кавалера Афанасий Илларионов Манчаары оонньуулара төрүттэммит историятын, спартакиадаҕа Манчаары аатын иҥэрии мөккүөрдэнэ сылдьыбытын, өрөспүүбүлүкэ бөдөҥ учуонайдара, салайааччылара, ССКП уобаластааҕы кэмитиэтин 1-кы сэкэрэтээрэ Г.И. Чиряев орооһоннор, Манчаары аата тиллибитин сиһилии билиһиннэрдэ. Майа сэлиэнньэтин Арыылааҕын алааһыгар төрөөбүт-үөскээбит номоххо киирбит Баһылай Манчаары баайы-тоту утары охсуспутун, дьадаҥылары көмүскэспитин, тустан, сүүрэн, ыстанан эт-сиин өттүнэн дэгиттэр сайдыылааҕын, аата Манчаары спартакиадаларыгар сөпкө иҥэриллибитин, сэдэх хаартыскалары көрдөрдө, араас кэмнэргэ сүүрүүгэ Кирилл Никифоров, Андрей Устинов, Владимир Слепцов, Антонина Варламова бастаталаабыттарын, Манчаары оонньууларыттан үгүс көлүөнэ геройдар тахсыбыттарын, умнуллуо суохтаахтарын быһааран кэпсээтэ. Сүүрүк-быһый, тэрийээччи-салайааччы А.Е. Алексеев аатын сүүрүү кыайыылааҕар улахан бирииһи олохтоон, дьоһун аата аатын үйэтитэргэ этии киллэрдэ.
Манчаары бастакы спартакиадаларын сүүрүүгэ уон төгүллээх кыттыылааҕа, чөмпүйүөнэ, салгыннааҕы байыаннай десантнай чааска сулууспалаабыт,и”Эдэр байыас оскуолатын” салайбыт патриотическай өйдөөх-санаалаах Василий Уваровскай ситиһиилэрин, маҥнайгы дипломнарын, наҕараадаларын кичэллээхтик харайа сылдьарын, Манчаары күрэхтэһиилэрин тус олоҕор ылар суолталарын туһунан, күүстээх, түргэн уонна өйдөөх буолуоххун баҕарар буоллаххына - сүүр!”- диэнтэн саҕалаан, сүүрүүнэн дьарыктанан дьоллоох киһинэн ааҕынарын, Владимир Слепцов, Леонид Сакварц, Афанасий Илларионов, Прокопий Харитонов курдук өрөспүүбүлүкэ күүстээх быһыйдарын кытта илин-кэлин түһүспүтүн, биллиилээх сүүрүк-быһый Василий Попов быһыйдар куоталаһыыларын стадион ньиргийиэр диэри сэргэхтик кэпсээн сырдатарын, мэтээллэр оҥоһуулара тупсан иһэллэрин, өйтөн-санааттан сүппэт, үгүс умнуллубат түгэннэр баалларын, Баһылай Манчаары ыарахан дьылҕалаах олоҕун, историяны хасыһан ааҕарын, 1805 с. Арыылаах алааһыгар төрөөбүтүн, баайдары утаран 12 сыл хаайыыга сыппытын, биэстэ-алтата күрүү сылдьыбытын, Иркутскай губернаторыгар дойдутун олус таптыырын, ахтарын билинэн, 60 сааһыгар босхоломмутун, уоттаах харахтаах кырдьаҕастан дьон толлорун, күүстээх сүрүннэҕин, кэргэннэммитин, уолламмытын, сойуолаһыахтара диэн санааттан, күрэтэн, атын дьоҥҥо ииттэрэ биэрбитин, Ньурба Малдьаҕарыгар көмүллэн сытарыгар тиийэ, Манчаары сылдьыталаабыт алаастарынан сүүрүүнэн дьарыктаммытын элбэҕи иһитиннэрбитэ сэҥээриини ылла.
Итинтэн салгыы, бүгүн күннээн-күөнэхтээн күрэхтэһэ сылдьар чөмпүйүөн-быһыйдар, Россия классическай марафоҥҥа биэс төгүллээх чөмпүйүөҥкэтэ, норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара Сардаана Трофимова, Валентин Иванов, Сергей Исмаилов, Роман Алексеев, тренер Арина Югова, өрөспүүбүлүкэ чэпчэки атлетикаҕа федерациятын вице-президенэ Василий Спиридонов дьарыктаныы, ситиһиилэр төрүөттэригэр, күрэхтэһиилэр тэрээһиннэригэр, чэпчэки атлетика “спорт сарыыссатынан” сүрэхтэммитэ түбэспиччэ буолбатаҕын, эти-сиини эрчийэрин, күүстээх санааны иҥэрэрин тустарынан санааларын кытта үллэһиннилэр.
Илья Монастырев ССРС спордун маастара Артур Феофановы, Бүлүү уҥмат тыҥалаах быһыйа Альберт Софроновы, Александр Дугаевы кытта орто дистанцияларга сүүртэлээбитэ, үс Манчаарыларга кыттыбыта, үс иһигэр киирэрэ, 1500 м бастыы сылдьыбыта. “Манчаары оонньууларын-2021” 100 м чөмпүйүөнэ Сергей Исмаилов чэпчэки атлетиканан алтыс кылаастан 1 № оҕо спортоскуолатыгар дьарыктаныытын саҕалаабыт. Өрөспүүбүлүкэ оҕолоругар, ыччаттарыгар бастаталаабыт, Вячеслав Егоров, Михаил Жарин курдук чөмпүйүөн-спринтердары кытта тэҥҥэ куоталаһар. Өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнэ 34 саастаах Валентин Иванов кылгас түргэн сүүрүүгэ физика сокуона, ырыҥалаан толкуйдааһын, бэйэ кыаҕар эрэллээх буолуу, халбаҥнаабат бигэ психология, чэгиэн туругу тута сылдьыы быһаараллар диэтэ. Өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнэ Роман Алексеев Чурапчыга Гаврил Нохтуунускайга дьарыктанан, орто сиргэ сүүрүүлэртэн саҕалаан, марафоҥҥа тиийэ ситиһиилэрдээх, Манчаары үс оонньууларыгар кыттан миэстэлэспитэ.
Ити курдук, “Боотурдар көлүөнэлэрэ” бырайыак араас көлүөнэлэри ситимниир, түмэр историческай суолталаах, саҥа үрдэллэргэ кынаттыыр, өрөспүүбүлүкэ спордун инники сайдар кэскилин түстүүр. Саха норуотун спордун уонна культуратын билиһиннэрэр, байытар аналлаах.
Александр Ким-Кимэн түмүк тылыгар кэпсэтиилэртэн, история түгэннэриттэн астыммытын, стадион тыына ил гынан ааспытын, сүүрүүлэр күрэхтэһиилэри улаханнык киэргэтэллэрин, спорт, чэпчэки атлетика көхтөөх олоххо, таһаарыылаах үлэҕэ кынаттыылларын, эрэллээх доҕоттору биэрэрин, “Боотурдар көлүөнэлэрэ” бырайыакка Ытык-Күөлгэ буолар Манчаары XXII оонньууларыгар түмүктэр таһаарыллалларын, Анатолий Андреевич Кырджагасов президеннээх чэпчэки атлетика Федерациятыгар махталын биллэрдэ.
Баһылай Посельскай